Yazan Muammer KARABULUT
Amerikalı alternatif tıp savunucusu, tıp alanında araştırmaları ile tanınan Dr. Joseph Michael Mercola’nın yine bağışıklık sistemi ve bu sisteme etkisini artıran çinko elementini konu alan araştırması dikkatimi çekti. (bkz)
Onun için hemen Çinko nedir ona bakalım; Çinko, tepeden tırnağa vücudumuzdaki tüm dokuların ihtiyaç duyduğu bir mineraldir. Vücudu enfeksiyonlara karşı korumak, hücre bölünmesini sağlamak, protein üretimi, DNA sentezi işlevini yürütmek, bağışıklığı güçlendirmek, yaraların iyileşmesi, tat ve koku alma duyuları için gereklidir; bu nedenle insan sağlığı için gerekli temel minerallerden biri olarak kabul edilir.
Çinko Eksikliğinin Belirtileri; Çinko eksikliği, büyüme geriliği, zor iyileşen yaralar, iştahsızlık ve zayıflamış bağışıklık fonksiyonu ile kendini gösterir. Zayıflamış bağışıklık sistemi daha kolay hasta olmana, örneğin daha fazla soğuk algınlığı geçirmene sebep olabilir.
Çinko eksikliğinin fazla olduğu ciddi vakalarda ise saç dökülmesi, tırnaklarda şekil bozukluğu, ishal, geciken ergenlik, açıklanamayan kilo kaybı, göz ve cilt lezyonları, dikkat eksikliği, tat ve koku alma duyusunun bozulması, sürekli uyku hali gibi sonuçlar ortaya çıkabilir.
Bu semptomların çoğu spesifik değildir ve aynı belirtilerle farklı sağlık sorunlarında da karşılaşılabilir. Bu nedenle yaşanan sorunun çinko eksikliğine bağlı olup olmadığını anlamak için ilgili tıbbi tahlillerin yapılması gerekir. (Bkz)
Bilindiği gibi plandemi sayesinde en çok konuştuğumuz konuların başında bağışıklık sistemi geldi. Vücudumuzun adeta radar sistemi olan patriotlar gibi, yabancı her türlü saldırıya karşı koruyor. Onun için dış etkilerin çeşitliğinden dolayı artık bu sistemi güçlü tutmanın sağlık açısından önemli olduğunu da öğrendik. İşte Dr. Joseph Michael Mercola da bu kapsamda çinkonun rolünü araştırmış.
İlk bakışta;
Çinko, 1970'lerden beri insan sağlığı için temel bir mineral olarak kabul edilmiştir. Vücudunuzdaki 300'den fazla enzim normal işlev için çinkoya ihtiyaç duyar, bağışıklık sisteminin gelişiminde rolü vardır.
Mart 2022'de yapılan bir araştırma, çinkonun bağışıklık fonksiyonunu nasıl etkilediğine yeni bir ışık tuttu. Çinko, hastalıklarla savaşan T hücrelerinin gelişimi ve T hücreleri üreten timusunuzun yenilenmesi için gerekdir. Hücrelerimizin içindeki GPR39 adlı bir molekül, dış çinkodaki değişiklikleri izleyen bir sensör görevi görür ve seviye yükseldiğinde GPR39, önemli bir yenileme faktörünün salınımını ve timik rejenerasyonun neden olduğu göğüs arısı ve nefes darlığını tetikler.
Çinkoyu hücreye taşımak için bir mekik görevi gören çinko iyonoforları çinko alımını iyileştirir. Çinko iyonoforlar arasında hidroksiklorokin (HCQ), klorokin, kuersetin ve epigallocatechin gallate (EGCG) bulunur.
Aşırı çinko takviyesi, çinko-bakır oranınızda bağışıklık fonksiyonunu bozabilecek bir dengesizliğe neden olabilir. Bakır, sırayla, demire bağımlıdır .
İnsan vücudunda en bol bulunan ikinci mineral olan çinko olmasına rağmen vücudunuz onu çok iyi depolayamaz, bu nedenle vücudunuzun ihtiyaçlarını karşılamak için her gün çinko içeren yiyecekler tüketmeniz gerekir.
Son on yılda yapılan araştırmalar, çinkonun özellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarının uzunluğunu ve şiddetini azaltmada oynadığı kritik rolü belirledi. Örneğin, 2017'de yayınlanan bir meta-analiz 1, soğuk algınlığı semptomlarının başlangıcında her gün 80 ila 92 miligram (mg) çinko takviyesi alanların soğuk algınlığının uzunluğunda %33 oranında bir azalma olduğunu gözlemlendi.
Çinko Bağışıklık Sistemimizi Nasıl Etkiler?
Çinko, bağışıklık fonksiyonunuzu etkiler ve çeşitli şekillerde enfeksiyonları önlemeye yardımcı olur. Örneğin, veriler şunları göstermiştir: 2
Çinko, virüslerin hücrelerinize 3 girmesine ve çoğalmasını önlemeye yardımcı olduğundan, çinko eksikliği olan kişilerde patojenlere karşı artan bir duyarlılık oluşur.
Çinko, doğal öldürücü hücreler ve nötrofiller dahil olmak üzere spesifik olmayan bağışıklığa aracılık eder.
Çinko eksikliği, T-lenfositlerin aktivasyonunu, Th1 sitokin üretimini ve B lenfositlerinin yardım etme yeteneğini engeller. Eksiklik sırasında, B lenfosit gelişimi de tehlikeye girer.
Eksikli, sitokin üretimini4 ve düzensiz hücre içi ölümü tetikleyebilen makrofaj hücrelerinin işlevini etkiler. Bu nedenle, çinko eksikliği ile sadece daha fazla viral enfeksiyon kapmazsınız, aynı zamanda bunlar hiper inflamatuar yanıtta bir artışı da tetikler.
Çinko, DNA replikasyonu, RNA transkripsiyonu ve hücre aktivasyonu ve bölünmesi için merkezidir.
Çinko, solunum sisteminizdeki siliyer tüylerin büyümesini ve işlevini destekler. American Journal of Rhinology and Allergy 14'te yayınlanan bir araştırma , çinkonun siliyer atım sıklığını uyardığını ve akciğerleri mukustan temizlemek için gerekli olan mukosiliyer klirensi iyileştirmeye yardımcı olabileceğini gösterdi. Başka bir bilim insanı grubu, çinko eksikliği olan hayvanlara takviye yapılmasının, kirpiklerin uzunluğunu ve bronştaki epitel hücrelerinin sayısını etkilediğini buldu. 5
Çinko ayrıca solunum epitel bariyerinizi geliştirir. 6 , 7
Çinko, hücre içi patojenlere karşı savunmada önemli bir rol oynayan interferon-gamayı (IFN-y) etkiler. 8 Bu sitokinde bir azalma olduğunda, bağışıklık fonksiyonunuz bozulacaktır.
Çinko İyonoforlar Çinko'nun Etkinliğini Artırır
Çinko normal bağışıklık fonksiyonu için çok önemli bir mineral olsa da, ek çinko biyolojik olarak çok erişilebilir değildir. Bu nedenle, hücreye çinko alımını iyileştirmek için bir çinko iyonoforu çok faydalı olabilir. Çinko iyonoforları temel olarak çinkoyu hücre zarından hücreye taşıyan mekikler gibi davranır ve çinkonun hücreye alınması viral replikasyonu durdurmak için çok önemlidir.
Son iki yılda alternatif ortamlarda çokça maruz kalınan çinko iyonoforlar hidroksiklorokin (HCQ), klorokin, kersetin ve epigallokateşin gallattır (EGCG). Muhtemelen HCQ'nun COVID-19 için kullanıldığını biliyoruz, ancak HCQ kullanan erken tedavi protokollerindeki gerçek anahtar gerçekten çinkodur. HCQ'nun birincil rolü, hücrede çinko alımını arttırmaktır.
Dikkat, Çinko Takviyesi Bakır Dengesizliğini Tetikleyebilir
Tüm faydalarına rağmen, çinko takviyesi söz konusu olduğunda daha fazlası daha iyi değildir. Aslında, sağlıklı bir çinko-bakır oranını korunmadığında geri tepebilir.
Günde 60 mg çinko alımının bile, antioksidan savunma ve bağışıklık fonksiyonu için önemli olan ve normal fonksiyon için hem çinko hem de bakıra bağlı olan bir enzim olan süperoksit dismutaz aktivitesini düşürmüştür.
Bu nedenle, çinko seviyenizin de bakır seviyenizden etkilendiği ve bu orandaki bir dengesizliğin sağlık sorunlarına yol açabileceği unutulmamalıdır. Uygun dengeyi kolayca sağlamanın en iyi yolu, minerallerinizi sağlıklı, besin açısından zengin topraklarda yetişen gerçek gıdalardan almaktır.
Daha Fazla Çinkoya İhtiyacınız Var mı?
Bununla birlikte, çinko eksikliği yaygındır. Uzmanlar, dünya nüfusunun yaklaşık %17,3'ünün yetersiz 9 olduğuna inanıyor ve 65 yaş üstü insanların çoğunun önerilen miktarın sadece %50'sini tükettiği tahmin ediliyor. 10
Bu eksiklik kısmen, geleneksel tarım yöntemleri nedeniyle topraktaki çinkonun tükenmesinin bir sonucu olabilir ve ayrıca basitçe diyete çinko açısından zengin gıdaların yeterince dahil edilmemesi de olabilir. Bununla birlikte, şiddetli eksiklik nadirdir, 11 ve sıklıkla akrodermatitis enteropatika adı verilen kalıtsal bir durumla ilişkilidir.
Vücudunuzun daha fazla çinkoya ihtiyaç duyabileceği yaygın belirtiler 12, iştahsızlık, zihinsel uyuşukluk, tat veya koku alma duyusunda bozulma, sık soğuk algınlığı, grip veya enfeksiyonlar, saç dökülmesi 13ve zayıf nörolojik işlevdir. 14 Çinko eksikliği açısından daha yüksek risk altındaki kişiler arasında yetersiz beslenme, kalıcı ishal, 46 yaşlılar, inflamatuar veya otoimmün hastalıkları olan kişiler, kronik alkolikler, vejetaryenler ve veganlar bulunur. 15
Vücudunuzun daha fazla çinkoya ihtiyaç duyduğu hastalık sırasında takviye yapmanız gerekebilse de günlük ihtiyacınızı besinlerden karşılamaya çalışmanızı tavsiye ederim. Çinko açısından zengin besinler (Çinko oranları bulabildiklerimiz belirtilmiştir.) şunlardır: 16 , 17 , 18
Alaska Kral Yengeç
İstiridyeler
Badem: 100 gramda 4 mg
Kaju fıstığı: 100 gramında 6 mg
Fasulye 100 gramda 2.2 mg
Barbunya: 100 gramda 2.2 mg
Mercimek: 3/4 bardakta 2 mg
Gezen Tavuk
Tofu: 100 gramında 1.8 mg
Patates: 100 gramda 0.35 mg
Kuzu
Bezelye: 100 gramda 1.19 mg
Nohut 100 gramda 1.5 mg
Yulaf 100 gramda 3.5 mg
Otla Beslenmiş Sığır Eti
Cheddar veya İsviçre peyniri
Yoğurt
Kenevir tohumu: 3 yemek kaşığında 3 mg
Kabak çekirdeği: 100 gramda 8 mg
Susam: 1 yemek kaşığında 0.6 mg
Biberiye: 100 gramda 0.93 mg
Domuz eti
Ispanak
Mantarlar
Takviye olarak günde 15 mg'dan fazla çinko alma konusunda dikkatli olmakta fayda var.
ABD'de önerilen diyet yardımı yetişkin erkekler için 11 mg ve yetişkin kadınlar için 8 mg'dır, hamile ve emziren kadınlar için biraz daha yüksek dozlar önerilir, 19 yani yüksek dozda almaktan kaçınmalıyız.
Ayrıca aldığınız her 15 mg çinko için gıdalardan ve takviyelerden en az 1 mg bakır almamız da öneriliyor.20 Tabii ki bakırı da takviye olarak değil, yiyeceklerden almak en iyisi.
Sonuç olarak, “Çinko immün hücre fonksiyonu ve hücre sinyalinin yeterince hızlı bir şekilde harekete geçmesi için oldukça önemlidir. Yani çinko eksikliği immün tepki zayıflığına neden olabilir. Yeterli miktarda çinko bazlı beslenmek veya takviye almak bağışıklık hücrelerini uyararak oksidatif stresi (Vücudumuza alınan oksijenin kullanımı ve metabolizması sırasında oluşan agresif moleküller serbest radikallerdir.) azaltmaktadır.”
Dr. Joseph Michael Mercola ilgili maklae ve araştırma için teşekkür ederim.
Kaynak
3 American Journal of Rhinology and Allergy, 2010;24(1)
4 The Indonesian Biomedical Journal, 2020;12(1)
5 International Journal of Molecular Medicine, 2020;46(1) Abstract
6-7 International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 2017;12
8 PLOS|One, 2012;7(11) Methodology and Principal Findings
9 Pathobiology of Aging & Age-Related Diseases, 2015;5
10 Oregon State University, Zinc
11 National Institutes of Health, Zinc, zinc deficiency
12 Merck Manuals Zinc Deficiency June 2020
14 Today's Geriatric Medicine, Zinc Deficiency in Older Adults, Understanding zinc para 1,2
15 YouTube, September 11, 2021, Minute 4:30
16 National Institutes of Health, Zinc, Table 2
17 HealthDirect, Foods High in Zinc
