Yazan Dr. Nurfer TERCAN

 Sermaye piyasalarının derinliğini artırmak ve ülkeye her alanda daha fazla yabancı sermaye çekmek isteyen Kazakistan yönetimi, Avrasya bölgesinin finans sektöründeki lideri olmak için hazırladığı yol haritasını hayata geçirmeye başladı. Petrol ve madenciliğe dayalı ekonomisiyle bilinen Kazakistan, Avrasya bölgesinde finans sektöründe lider olmak için geliştirdiği stratejiyi hayata geçirmek üzere hız kazandırdı. Başkent Nur Sultan'da faaliyete geçen borsa, Astana Uluslararası Finans Merkezi içinde kurulan ve İngiliz "common" hukukunun geçerli olacağı Finans Mahkemesi, Uluslararası Tahkim Merkezi, İslami finansın payının yüzde 1'den yüzde 10’a çıkarılması için başlatılan çalışma, Kazak yönetiminin stratejik hamlelerinin bir bölümünü oluşturuyor. 

Eski adı Astana olan başkent Nur Sultan'da uluslararası finans merkezi kurulabileceğine ilişkin hükmün 2015'te anayasaya konulmasının ardından çalışmalarına başlanan Astana Uluslararası Finans Merkezi (AIFC), Temmuz 2018 döneminde faaliyete geçti. Expo 2017'nin de düzenlendiği çok büyük bir yerleşkede konuşlanan AIFC, Kazakistan'ın finans sektöründe atmak istediği adımların uluslararası finans oyuncularına somut olarak gösterilmesi üzerinde yoğunlaşan çalışmalar yürüttü. Geçtiğimiz yıllarda düzenlenen Astana Finans Günleri olarak gerçekleşti. Astana Uluslararası Finans Merkezi (AIFC), Orta Asya, Kafkaslar, Avrasya Ekonomik Birliği (Rusya, Ermenistan, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Kırgızistan), Batı Çin, Moğolistan, Orta Doğu ve Avrupa ekonomilerini birbirine bağlayarak, kendisini iş ve finans için küresel bir merkez olarak konumlandırmada çok önemli bir rol oynamaktadır.

"Astana" Uluslararası Finans Merkezi (AIFC) BaşkanıDr. Kairat Kelimbetov, merkezin uluslararası finans merkezleri arasında hızla yükselen sıralamasına dikkati çekerek, merkezin sadece Kazakistan'a değil, bütün bölgeye yönelik likit ve dengeli bir sermaye piyasası üretmeyi hedeflediğini açıklamış idi. Kayrat Kelimbetov, AIFC'nin hem Kazakistan, hem de Orta Asya bölgesi ekonomisini geliştirmeye odaklandığını ve gelecek 10 yılda bölgesel, 20 yılda da küresel finans merkezi olmayı hedeflediğini 25 Haziran 2018’de duyurmuş idi.

Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in başkanlığını yürüttüğü AIFC Yönetim Konseyinde JP Morgan Chase Yönetim Kurulu Başkanı Jacob Frenkel, Rus Sberbank Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Herman Gref, EBRD Başkanı Suma Chakrabarti gibi isimler de yer alıyor.

Astana Uluslararası Borsası

Bölge ülkeleri içindeki en geniş kapsamlı borsa olma iddiasındaki Astana Uluslararası Borsası (AIX), geniş finansal enstrüman havuzunu kullanarak bankacılık sektörüne alternatif bir sermaye platformu yaratmayı hedefliyor. Nasdaq ile teknoloji alanında iş birliği yapan borsanın stratejik ortakları arasında Şangay Borsası, İpek Yolu Fonu ve Goldman Sachs da bulunuyor. Borsanın üst yöneticisi ise ABD'li bir economist olan Timothy Bennett. AIX, Kazakistan'ın büyük kamu şirketlerinin özelleştirilmesinde de platform olarak kullanılıyor. Dünyanın en büyük uranyum üreticisi olan Kazatomprom JSC'nin halka arzı da Kasım 2018'de borsada tamamlandı.

IFC Mahkemesi ve Uluslararası Tahkim Merkezi

Karşılaşılabilecek anlaşmazlıklar konusunda uluslararası şirketlere güvence yaratabilmek amacıyla kurulmasına karar verilen mahkeme ve tahkim merkezi, Astana Finans Günleri organizasyonu çerçevesinde Cumhurbaşkanı Tokayev tarafından resmen açıldı ve çalışmalarına başladı. Mahkemenin İngiliz "common" hukuk sistemine göre çalışacağı açıklandı.

Mahkeme ve tahkim merkezi, Kazakistan hükümetinin Batılı isimleri kritik görevlere getirerek Batı sermayesini ülkeye çekme yaklaşımına uygun olarak yapılandırıldı. Mahkeme heyetinin başkanlığını, İngiliz Lord Harry Kenneth Woolf yürütecek. Yargıçlar heyetinin tamamı Birleşik Krallık kökenli hukukçulardan oluşuyor.

Uluslararası Tahkim Merkezinin başkanlığını da Barbara Dohmann QC yürütüyor. Dohhman da İngiltere ve Galler yüksek mahkemesinin eski yargıçlarındandır. Tahkim merkezi, Avrasya bölgesindeki ticari uyuşmazlıklarda bir numaralı başvuru merkezi olmayı hedefliyor. Her iki merkezin giderleri de 2 yıl boyunca Kazakistan tarafından karşılanacak. Böylece başvuranlardan herhangi bir bedel alınmayacak.

İslami Finans Merkezi

Kazak yönetiminin bir diğer önemli adımını ise İslami finans alanında bölgenin lideri olmak için geliştirdiği yol haritası oluşturdu. Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) içinde bu alandaki çalışmalarıyla bilinen Zico Group ile danışmanlık anlaşması yapan yönetim, İslami finansın, finans sistemi içindeki payını 5 yıl içinde yüzde 1'den yüzde 10'a çıkarmayı ve böylece bölgenin her anlamda finans merkezi olmayı hedefliyor.

Kazakistan’nınkurucu Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in hazırladığı finans sistemi yapılanması çerçevesinde, ülkeye gelen yabancı sermayeye 2066 yılına kadar tam vergi muafiyeti de tanıyor. Ayrıca yeni hayata geçirilen Expat Merkezi ile yabancı şirket çalışanlarının sorunlarının da daha hızlı çözülmesi yönündeki çalışmalar da başlatıldı.

Kazakistan’da İslami Bankacılık Odaklı İlk Dijital Banka Kuruluyor

Kazakistan’da İslami bankacılık ürünlerinin geliştirilmesine ve son teknoloji fintech ürünlerinin uygulanmasıyla kolaylaştırılmış yatırımlara odaklanacak ilk tam teşekküllü dijital banka olması planlamalar ise tamamlanmak üzere.

AIFC ve Katar merkezli Al Rayan Investment (ARI), önümüzdeki aylarda lisanslama sürecinde işbirliği çerçevesi oluşturan bir Mutabakat Zaptı (MoU) imzalama sürecinde olduğu duyurusu da yapıldı. Vali Dr Kairat Kelimbetov, “Al Rayan Yatırım’ın AIFC’de fintech bankası kurma kararını memnuniyetle karşılıyoruz. AIFC’de böyle saygın ve tanınmış bir finansal kurumun varlığı, finans merkezimize uluslararası iş dünyasının güvenini göstermektedir. Al Rayan Bank’ın, Kazakistan’ın yanı sıra bölgedeki İslami finans endüstrisinin gelişmesine önemli ölçüde katkıda bulunacağına ve uluslararası İslami finans merkezi olarak AIFC’yi teşvik edeceğine inanıyoruz.” Diyerek Katar ile İpek Yolu projelerindeki birlikteliklerine açıklık getirmiş oldu.

Al Rayan Investment Grup CEO’su Adel Mustafawi, “Al Rayan Investment için uluslararası genişleme için ilk pazar olarak Kazakistan ve özellikle AIFC seçildi. Kazakistan Orta Asya’daki İslami finans için önemli bir potansiyel sunan yeni bir merkezdir; AIFC, kendi ikametgahımız Katar Finans Merkezi ile aynı uluslararası en iyi uygulama düzenleme ilkeleri üzerine kurulduğu için bizim için en uygun platformu temsil ediyor. Bu durum, bu kadar umut vaat eden bir pazarda birinci sınıf ürün ve hizmetlerimizi sunma yeteneğimizi hızlandırmalıdır.” Diyerek hedeflerin daha geniş alanda olacağına da işaret etti.

Yeşil Finans

Yeşil finans, çevre dostu, enerji açısından verimli ve düşük karbonlu projeler sunmayı amaçlayan yatırımları ve diğer finansal araçları ifade eder. Yeşil tahviller, imtiyazlı krediler, yeşil projeler için sübvansiyonlar, vb. başlıca yeşil finans araçlarıdır. Bu finansal araçlar, standart finansal koşullar altında imkansız olan yeşil projelerin gelişmesine yol açmaktadır.AIFC Yeşil Finans Merkezi geliştirilmesi ve yeşil Kazakistan'da finans ve Orta Asya bölgesini tanıtmak amacıyla, 1 Haziran 2018 tarihinde oluşturuldu. Merkez, potansiyel ihraççılara, yatırımcılara ve piyasa oyuncularına AIFC Borsasında (Astana Uluslararası Borsası) yeşil tahvil ihracı için hazırlıklarda ilk sırada hizmetini sunmayı başlamıştır.

Kazakistan Bitcoin Madenciliğinin Merkezi Olmayı Hedefliyor

Kazakistan, kripto para piyasasında daha düşük marjlar nedeniyle ucuz elektrik arayan Bitcoin (BTC) madencileri için önemli bir destinasyon haline geliyor. Son raporlara göre, petrol zengini Orta Asya ülkesi, yerel kripto madenciliği operasyonlarına yatırılan toplam paranın 2020 sonuna kadar iki katına çıkmasını ve önümüzdeki üç yıl içinde 738 milyon doları kendisine çekmesini bekliyor.

Kazakistan’daki ana maden oyuncuları Çin, Japonya ve “diğer Asya ülkelerinden” yabancı şirketler çalışmalarını başlattı. Ayrıca, birçok ülkede çiftlikleri bulunan uluslararası bir bulut madenciliği şirketi olan Genesis Mining ve merkezi Amsterdam’da bulunan başka bir Çin dışı madencilik güç merkezi olan Bitfury de bu alanda bulunuyor.

Kripto para madenciliği söz konusu olduğunda elektriğin fiyatı her zaman ana faktörlerden biri olmuştur. Ancak Bitcoin yarılanması Mayıs 2020’de gerçekleştikten sonra elektrik fiyatı daha da önemli hale gelmiştir. Yarıya indirilen ödül madencileri ekipmanlarını satmaya veya Kazakistan, Rusya, Orta Doğu ve Güney Amerika gibi daha ucuz elektrik alan bölgelere yerleştirmeye teşvik etti.

F2Pool’un küresel iş direktörü Thomas Heller’e göre, ucuz elektriğin bolluğunun yanı sıra Kazakistan’ın coğrafi konumu da onu “Bitcoin madenciliği eylemi için hızla büyüyen bir merkez” olduğunu her fırsatta dile getirmeye devam ediyor. “Kazakistan madencilik için en uygun konumda bulunuyor. İklim serin ve Çin’e yakın. Çinli madencilerin, Sichuan Hidro Sezonu dışındaki daha ucuz elektrik fiyatlarından yararlanmak için eski nesil makineleri Çin’den Kazakistan’a taşıması bu ülkeyi popüler bir yer haline geliyor. ”

Kazakistan İlk Üç İçerisinde Yer Alacak mı?

Haziran 2020’de Kazakistan’ın dijital geliştirme, yenilik ve havacılık sanayi bakanı Askar Zhumagaliyev, Bakanlığın 2023 yılına kadar kripto para madenciliği ile ilgili faaliyetler için 300 milyar tenge veya 738 milyon dolarlık yatırım çekmeyi planladığını açıkladı.

Kazakistan’ın bu iddialı madencilik planları başlangıçta şaşırtıcı görünebilir, ancak ülkenin bu hedeflerini destekleyen temelleri, son derece güçlü yapılanması ile birlikte tüm istatistik çalışmalar da yapılmaktadır.