Avcılıkla başlayan toplumsal yaşam, tarım, endüstri darken en son bilgi toplumuna evrildiğini biliyorduk. Daha henüz, “connecting people” olduğumuzu fark edip, hazm edememiş iken, 2016 yılından bugüne kadar Japonlar tarafından Toplum 5.0 konu başlığı ile üzerinde çalışmaları devam eden “Süper Akıllı Toplum”, koronanın gündemini yerle bir etti.
“Toplum 5.0 fikri, dijitalleşme ve yapay zekanın etkisinin her yönüyle değerlendirildiği, insanların makine ve robotlarla ilişkisinin yani nesnelerin interneti olarak canlı-cansız tüm nesnelerin internet ağına ilişkilendirilmesi ile yeni bir yaşam biçimi, bir toplum modeli olarak sunmaktadır. Söz konusu model refah içinde yaşayan insan merkezli bir toplumu hedeflemektedir.”
Toplum 5.0 öncesi döneme kadar toplumların gelişme aşamalarını hatırlamadan, yaşadığımız bu keskin paradigma geçişini anlayamayız.
Malum hafıza-i beşer nisyan ile maluldür.
Toplum 5.0 öncesi bize biçilmiş yaşam nasıldı? Endüstri Devriminin Tarihsel Gelişimi "Endüstri Devrimi" terimi, sanayideki teknolojik, ekonomik ve sosyal sistemlerin değişimini ifade etmektedir. Bu terim özellikle, çalışma koşulları, yaşam koşullarındaki değişiklikler ve ekonomik zenginliklere odaklanmıştır. Endüstri alanındaki gelişmeler 18.yüzyılın ortalarında başlamış ve günümüze kadar ve halen hayatta kalmak için tüm ateşli ve diğer silahlarını kullanarak direnmektedir. Dünyayı da etkileyen bu gelişmeler, Endüstri 1.0’dan 4.0’a kadar dört evre geçirmiş, değişimlerden bir değişim beğenememiş, sonunda kendine Akıllı bir virüs bulup, bu işe kökten son vermek istemiş.
Dünya, Almanya’nın öncülüğünü yaptığı Endüstri 4.0’ın daha ne olduğunu anlamaya çabalar iken, dijital teknolojide en üst sıralarda yer alan Japonya ise, Toplum 5.0’ı felsefesi ile birlikte etik ve ahlaki değerleri tartışmalarını çoktan bitirdi. Henüz kulağımıza gelmeye vakit bulamayan 6.0 çalışmaları belki de Japonya’nın okullarında müfredatın ilk beşine girdi.
Toplum 5.0 terimini ilk kez ne zaman, nerede, nasıl ve ilk kimden duymuş idik? Ocak 2016'da Japon hükümeti Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Konseyi'nde Bakanlar Kurulu tarafından, “Beşinci Bilim ve Teknoloji Temel Planı”nda kullanıldı. Toplum 5.0, siber alan ve fiziksel alanın (gerçek toplumun) yüksek seviyede entegre olduğu “süper akıllı toplum” olarak tanımlandığında, elimizdeki akıllı telefonlar kadar anlayabilmiş idik.
Bilişim fuarı CeeBIT 2017’ye katılan Japonya Başbakanı Shinzo Abe, Fuarda Society 5.0 (Toplum 5.0) felsefesini “Teknoloji toplumlar tarafından bir tehdit olarak değil, bir yardımcı olarak algılanmalı” inancı üzerine geliştirdiklerini söyleyerek fuar dönüşü Endüstri 4.0 devriminin ardından yaşanan yeni dönemi, Tokyo’da Toplum 5.0 ismiyle başlattığını duyduğumuz da ise; “Onlar bir başlasın, görelim, sonra ne olduğunu belki anlarız. Anlamasak da, kopyalarız, yaşarken düşe kalka öğreniriz” diyerek o gün bugündür bekledik.
Ve artık başına gelmedik kalmayan, küllerinden yeniden doğacağız ümidini koronanın tozunda tüketen memleketimiz dün itibari ile “Akıllı toplum” haberini en resmi kanaldan almış oldu. Aldı da ne oldu?
Toplum 5.0 kavramının 2015 yılında Japonya'da stratejik bir ulusal siyasi girişimde ortaya çıktığı bilinmektedir.
Toplum 5.0, Endüstri 4.0’ı bir dereceye kadar takip etmektedir. Ancak buradaki en önemli nokta, Endüstri 4.0, teknolojide üretime odaklanırken, Toplum 5.0, yaşam kalitesini, sosyal sorumluluğu ve sürdürülebilirliği iyileştirmede Endüstri 4.0’ın yarattığı sonuçlardan ve teknolojiden daha fazla yarar sağlayarak insanların refah düzeyinin artmasına odaklanmaktadır. Hayashi, Sasajima, Takayanagi ve Kanamaru, Toplum 5.0 ile, Japonya için birkaç farklı sistemle işbirliği yaparak yeni değerler yaratılmasını, veri formatları, modeller, sistem mimarisi gibi bazı konularda standartlaştırmaya gidilmesini ve gerekli insan kaynaklarının geliştirilmesinin planlandığını belirtmiştir. Fikri mülkiyet gelişimini, uluslararası standardizasyonu, nesnelerin internet sistemi ile inşaat teknolojileri, büyük veri analiz teknolojileri, yapay zekâ teknolojileri ve benzerlerinin geliştirilmesinin Japonya'nın süper akıllı toplumdaki rekabetçiliğini teşvik etmesinin beklendiğini ifade etmektedirler.
Japonya İş Federasyonu Toplum 5.0'ın hedeflerini aşağıdaki şekilde belirtmektedir:
• Bireysel Reformun Gerçekleştirilerek Bireylerin Gücünü Artırmak: Yaşlı insanlar ve kadınlar da dâhil olmak üzere her bireyin güvenli bir şekilde rahat ve sağlıklı bir hayat yaşayabilmesi ve kendi yaşam tarzını gerçekleştirebilmesi.
• Şirketlerin Reformu ile Yeni Değerlerin Sağlanması: Sayısallaştırma ve iş modellerinin reformu yoluyla verimliliğin artırılmasının teşvik edilmesi ve yenilik ve küreselleşmenin desteklenmesi ile yeni ekonomi ve toplumun gerçekleştirilmesi.
• Sosyal Sorunların Çözülerek Daha İyi Bir Geleceğin Oluşturulması: Ülkelerdeki düşen nüfus, hızla yaşlanan toplum ve doğal afetler gibi birçok sorunun çözülmesi için zengin ve güçlü bir geleceğin hayata geçirilmesi yönünde çaba sarf edilmesi. Yeni işletmelerin ve hizmetlerin denizaşırı genişlemesi yoluyla küresel ölçekte sorunların çözülmesine katkıda bulunulması.
Diğer taraftan Toplum 5.0’ın hedeflerinin gerçekleştirilmesinde aşılması gereken bazı zorluklar da bulunmaktadır. Bu zorluklar arasında yazılım entegrasyonu ve yükseltmesi, iş ağlarının karşılıklı olarak birlikte çalışabilmesi, gerçek zamanlı süreçler ve uygulamalar ışığında senkronizasyon ve daha da önemlisi güvenlik yer almaktadır.
• Ulusal stratejilerin oluşturulması ve hükümet tanıtım sisteminin entegrasyonu,
• İleri tekniklerin uygulanmasına yönelik yasaların geliştirilmesi,
• Bilgi temelinin oluşturulması,
• Tüm vatandaşların yeni ekonomi ve topluma dinamik katılımının sağlanması,
• Toplumun ileri teknolojiler ile entegre olmasının gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Sonuç olarak, Toplum 5.0’ın nihai amacı Endüstri 4.0'ın üretken ve teknolojik potansiyelini harekete geçirerek insanların yaşam kalitesini artırmaktır.
Toplum 5.0 felsefi yaklaşım ve hedefledikleri bakımından insanlığa çok önemli katkısı olacaktır. Buraya kadar sorun yok. Hatta hayata umut ile gelen her çocuğun hayali! Ancak küresel iş birlikleri ve global çözümler, Japonların ulusal girişimi olarak üzerinde çalışılmıştır. Sorunun en büyüğü işte burada; her toplumun yerel değerleri ve koşullarının bir diğeri ile benzer bir zerre olmaması, Toplum 5.0 projesinin hazır, uygulanabilir bir paket olarak görülmemesi gerekir. Kısacası akıllı apartmanların altında ezilen bir toplumun, toplum 2.0 geçişinde ruhunu teslim etmiş olması ile birlikte 5G-6G’ye geçmekten söz etmek… Toplum 5.0’ı paket olarak alırız kopyalarız da yapıştıracak toplum bulabilir miyiz?
