İlgili yazı, MASKE konusunda çok yönlü olup, son yayınlanan bilimsel araştırmalardan birisidir.
5gvirusnews Haber Merkezi İstanbul / 29 Ağustos 2020
Bu yazıda, Amerika Birleşik Devletlerinde ve diğer ülkelerde, kamusal alanlarda, uzun süreli kullanımlar da dâhil olmak üzere, yüz maskelerinin halk tarafından yaygın bir şekilde kullanımı incelenmiştir. Halk, medya ve hükümetler tarafından, hasta olmasa bile bir kişinin maske kullanmasının, Covid-19'un enfeksiyöz ajanı olan SARS-CoV-2 tarafından enfekte olmayı engellediği yönünde bilgilendirilmektedir.
Yazıda, hakemli tıp literatürü gözden geçirilerek, hem immünolojik hem de fizyolojik anlamda yüz maskelerinin insan sağlığı üzerindeki etkileri incelenmektedir. Bu makalenin amacı, yüz maskelerinin etkinliğine ilişkin verilerin yanı sıra güvenlik verilerini de incelemektir. Her ikisinin de tek bir makalede incelenmesinin nedeni, bir bütün olarak genel halk için olduğu kadar her birey için de maske takıp takmamaya karar vermeye yönelik bir risk-fayda analizinin gerekli olmasıdır.
Maskeler Solunum Patojenlerinin Bulaşmasını Önlemede Etkili midir?
Bu meta-analizde, yüz maskelerinin viral enfeksiyonların bulaşmasını engellemeye yönelik saptanabilir bir etkiye sahip olmadığı bulunmuştur. (1) Sonuçlara göre:
"Maske kullanmayanlar ile karşılaştırıldığında; maske kullanımı, ne genel nüfus ne de sağlık çalışanlarında grip benzeri hastalık veya grip vakalarında hiçbir azalmaya sebep olmamıştır."
Bu 2020 meta-analizinde, yüz maskelerinin enfekte kişiler tarafından (kaynak kontrolü) ya da genel toplumdaki kişiler tarafından (hastalığa karşı) duyarlılıklarını azaltmak için kullanılması durumunda, rastgele kontrollü denemeler yoluyla elde edilen kanıtların, laboratuvar onaylı grip iletimi üzerinde önemli bir etkiyi desteklemediği bulunmuştur. (2)
Yakın zamanda gerçekleşen başka bir çalışmada, maskelerin Covid-19’a karşı hiçbir özel etkisinin olmadığı; bununla birlikte, 31 çalışmanın 3’ünde, yüz maskesi kullanımı ile bağlantılı olarak, grip benzeri hastalık geliştirme olasılıklarında "çok az azalma" olduğu tespit edilmiştir. (3)
2019 yılında 2862 katılımcı üzerinde yapılan bu çalışma, hem N95 maskelerinin hem de cerrahi maskelerin "laboratuvar onaylı grip insidansında (Çev: risk altındaki toplumda belirli bir süre içerisinde ortaya çıkan yeni vakaların ortaya çıkış hızı) önemli bir fark ortaya çıkarmadığını" göstermiştir. (4)
2016 yılında gerçekleştirilen başka bir meta-analizi, sağlık çalışanları tarafından kullanılan N95 maskeleri ve cerrahi maskelere yönelik hem rastgele kontrollü denemelerin hem de gözlemsel çalışmaların, akut solunum yolu enfeksiyonlarının bulaşmasına karşı bir fayda sağlamadığını ortaya koydu. Ayrıca akut solunum yolu enfeksiyonu iletiminin, “maskelerin ve solunum cihazlarının, iş günü boyunca saklanması ve yeniden kullanılması sırasında, tedarik edilen solunum koruyucu ekipmanın kontaminasyonu (Çev: mikrobik anlamda kirlenme) yoluyla olmuş olabileceği” bulundu.(5)
Maskeler ve grip iletimi üzerindeki etkileri ile ilgili, 2011 yılında gerçekleşen 17 çalışmanın meta-analizine göre; "yapılan çalışmaların hiçbiri, maske/solunum cihazı kullanımı ile grip enfeksiyonuna karşı koruma arasında kesin bir ilişki kurmamıştır." (6) Ancak, yazarlar maskelerin etkinliğinin erken, tutarlı ve doğru kullanımla bağlantılı olabileceğini düşünmektedir.
Yüz maskesi kullanımının da aynı şekilde, sağlık çalışanları arasında yüz maskesi olmayan kontrollere kıyasla soğuk algınlığına karşı koruyucu olmadığı tespit edilmiştir.(7)
Maskelerin Etrafında Hava Akışı
Maskelerin viral parçacıkların ileriye doğru seyahatini engellemede etkili olduğu varsayılmaktadır. Maske takan bir kişinin yanında veya arkasında konumlandırılmış insanlar göz önüne alındığında, maskeli kişilerden virüs yüklü sıvı partiküllerinin, “büyük tehlike arz edebilecek yoğun geriye ve aşağıya doğru püskürtme de dâhil olmak üzere farklı sızıntı jetleri” ve "birkaç metreye kadar potansiyel olarak tehlikeli kaçak jeti" vasıtasıyla iletimi, maskelenmemiş kişilere göre daha fazla olmaktadır. (8)
Tüm maskelerin ileriye doğru hava akışını %90 veya daha fazla azalttığı düşünülmektedir. Ancak Schlieren görüntülemesi, hem cerrahi maskelerin hem de bez maskelerin kullanımının, herhangi bir maske takmama durumuna göre daha fazla kaş jetine (kaşlardan yukarı filtresiz hava akışı), sırasıyla 182 mm ve 203 mm, neden olurken, maskenin olmadığı durumda bunun fark edilebilir olmadığını gösterdi. Geriye doğru filtrelenmemiş hava akımının tüm maskelerde, maskenin olmadığı durum ile karşılaştırıldığında güçlü olduğu tespit edildi.
Hem N95 hem de cerrahi maskeler için, 0,03'ten 1 mikrona kadar atılan parçacıkların maskenin kenarlarında saptırıldığı ve her maskenin filtresinden parçacıkların ölçülebilir bir şekilde nüfuz edebileceği bulunmuştur. (9)
Maskeler aracılığıyla penetrasyon(*)
(*)Virüsün hücre içine girişi.
44 maske markası üzerinde yapılan bir çalışmada ortalama % 35.6 penetrasyon (+%34.7) olduğu saptanmıştır. Çoğu tıbbi maske %20'den fazla penetrasyona sahipken, "genel maskeler ve mendillerin aerosol (*) filtrasyon verimliliği açısından koruyucu bir işlevi yoktu." Çalışmada, "Tıbbi maskeler, genel maskeler ve mendillerin solunum aerosollerine karşı çok az koruma sağladığı tespit edilmiştir." (10)
(*)Hava içinde çözünmüş katı veya sıvı parçacıklar.
Bir aerosolün, bir gazdaki sıvı veya katı parçacıkların koloidal(*) süspansiyonu olduğunu hatırlamak yararlı olabilir. Solunum fonksiyonunda, ilgili aerosol içe çekilen veya dışarı verilen nefes içerisindeki bakteriyel veya viral partiküllerin süspansiyonudur.
(*) Gerçek çözelti ile heterojen karışımlar arasında yer alan ara karışım.
Başka bir çalışmada, partiküller tarafından bez maskelerin penetrasyonu neredeyse % 97 ve tıbbi maskeler için % 44’dür. (11)
N95 Maskeleri
Honeywell bir N95 maske üreticisidir. Bunlar 0,3 mikronluk filtreye sahiptir. (12) N95 solunum cihazları bu şekilde adlandırılmaktadır çünkü; 0,3 mikron çapındaki partiküllerin %95'i, elektrostatik mekanizma ile maskeyi takan kişinin ön tarafından filtre edilir. Koronavirüslerin çapı yaklaşık 0.125 mikrondur.
Bu meta-analiz, N95 maskelerinin viral enfeksiyonlara veya grip benzeri enfeksiyonlara karşı yüz maskelerine göre üstün koruma sağlamadığını ortaya çıkardı. (13) Bu çalışmada, N95 maskelerinin cerrahi maskelere göre uygun şekilde solunum uyum testi (fit test) [Çev: Solunum Koruyucu Maskelerin kişinin yüzüne uyumlu olup olmadığı ya da kişiye hangi tip maskenin uygun olduğunun belirlendiği test] yapıldığında üstün koruma sağladığı ortaya çıktı. (14)
Bu çalışma, N95 maskesi takan 714 kişiden 624'ünün kendi maskelerini takarken görünür boşluklar bıraktığını ortaya koydu. (15)
Cerrahi Maskeler
Bu çalışmada, cerrahi maskelerin gribe karşı hiçbir koruma sağlamadığı bulundu. (16) Başka bir çalışmada ise, Saureus (*) partikülleri, influenza partiküllerinin çapının yaklaşık 6 katı olmasına rağmen; cerrahi maskelerde aerosolize inaktive edilmiş influenza partiküllerinin yaklaşık % 85 ve Staphylococcus aureus bakterilerinin yaklaşık % 90 penetrasyon oranına sahip olduğu tespit edilmiştir. (17)
(*) Staphylococcus aureus, Staphylococcaceae familyasından bir bakteri türü.
3.088 ameliyat üzerinde gerçekleştirilen bir çalışmada, ameliyat sırasında maske kullanımının, maske kullanılmadığı duruma göre enfeksiyon insidansını biraz artırdığı bulunmuştur. (18) Cerrahların maskelerinin hastalara yönelik koruyucu bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.
Diğer çalışmalarda, cerrahi maskenin olması veya olmamasının yara enfeksiyonu oranlarında bir fark oluşturmadığı görülmüştür. (19) (20)
Bu çalışmaya göre; “yüz maskelerinin hastayı veya cerrahı enfeksiyon bulaşından koruduğuna yönelik iddiaları destekleyecek sağlam kanıtlar bulunmamaktadır.” (21)
Bu çalışmada, tıbbi maskelerin çoğunun % 30 ila % 50 oranları arasında geniş yelpazeli bir filtrasyon verimliliğine (*) sahip olduğu bulundu. (22)
(*)Bir filtre ortamı tarafından durdurulacak ve tutulacak belirli boyuttaki parçacıkların yüzdesi.
Spesifik Olarak, Cerrahi Maskeler Koronavirüslerin İnsandan insana İletimini Durdurmada Etkili midir?
Sırasıyla maskeli ve maskesiz olmak üzere; hem deneysel hem de kontrol gruplarında, "solunum damlacıkları veya aerosoller içinde tespit edilebilir virüs sızdırmazlığı sağlanmadığı” bulundu. (23) Bu çalışmada, dışarı verilen nefes ortamıyla "koronavirüs bulaşı teyit edilmedi".
Aerosol penetrasyonu üzerinde yapılan bir çalışma, incelenen beş cerrahi maskeden ikisinde %51 ila %89 oranları arasında polidispers (*) aerosol penetrasyonu olduğunu göstermiştir. (24)
(*) Birbirinden farklı büyüklüklerdeki taneciklerin oluşturduğu kolloidal sistem.
Öksürürken deneklerin gözlendiği başka bir çalışmada, "enfekte hastalar öksürdüğü sırada, ne cerrahi ne de pamuk maskelerin SARS-CoV-2 virüslerini etkin bir şekilde filtrelemediği" ve test edilen maskelerin dış kısmında iç kısma göre daha fazla virütik parçacığın bulunduğu tespit edilmiştir. (25)
Bez maskeler.
Bez maskelerin 0,3 mikron ve daha küçük partikülleri engellemede düşük verimliliğe sahip olduğu bulunmuştur. Bu çalışmada incelenen çeşitli bez maskelerde aerosol penetrasyonu %74 ile %90 arasında idi. Benzer şekilde, kumaş malzemelerin filtrasyon verimliliği % 3 ila % 33 arasındaydı. (26)
Bez maske takan sağlık çalışanlarının grip benzeri hastalığa yakalanma riskinin, tıbbi maske takanlara göre 13 kat daha fazla olduğu tespit edildi. (27)
1918 salgını döneminde, 1920 yılında yapılan bu bez maske kullanımı analizi, maskelerin o dönemde grip bulaşmasını engelleme veya durdurmadaki başarısızlığını inceliyor ve patojen penetrasyonunu önlemek için gerekli kumaş tabakalarının sayısının, bunaltıcı sayıda katman gerektirdiğinden ve ayrıca bez maskelerin kenarlarındaki sızıntı boşlukları sorunu nedeniyle kullanılamayacakları sonucuna varıyor. (28)
Covid-19’u Engellemeye Yönelik Maskeler
Covid-19'a karşı maske kullanımı konusunda New England Journal of Medicine başmakalesi konuyu şöyle değerlendiriyor: "Sağlık tesislerinin dışında maske takmanın enfeksiyondan çok az koruma sağladığını biliyoruz. Halk sağlığı yetkilileri bir semptomatik Covid-19 hastası ile 6 fit (Çev: 1,8288 metre) mesafe içinde en az birkaç dakika (bazılarına göre 10 dakikadan fazla hatta 20 dakika) yüz yüze temas halinde, önemli miktarda virüs maruziyeti tanımlamaktadır. Bu nedenle kamusal alandaki geçiş etkileşiminden Covid-19'a yakalanma şansı çok düşüktür. Çoğu durumda yaygın maske kullanma arzusu, salgın kaynaklı anksiyeteye yönelik refleksif bir tepkidir." (29)
Yürüyüş veya Diğer Egzersiz Sırasında Maskeler Güvenli midir?
Cerrahi maske kullananlar, 6 dakikalık yürüme mesafesinden sonra, maske takmayanlara göre daha yüksek derecede nefes darlığı yaşamıştır. (30)
Araştırmacılar, oksijen seviyesinin azalması ve karbondioksit alışverişini önemli derecede azaltan hava tutumu nedeniyle, fiziksel aktivite sırasında pulmoner (akciğer), dolaşım ve bağışıklık sistemleri üzerinde yüz maskelerinden kaynaklanacak muhtemel yükten dolayı endişeliler. Hiperkapni(*) sonucu, kalp ve böbrekler üzerinde aşırı yüklenme ve metabolik asidoza (**)bir geçiş olabilir. (31)
(*) Kandaki karbon dioksit (CO2) seviyesinin anormal yükselmesi.
(**) Kanda çok fazla asit olmasına neden olan bir asit-baz dengesi anomalisi.
N95 Maskelerinin Riskleri
Hamile sağlık çalışanlarının N95 maskesi takarken kontrollere kıyasla %13,8 oranında oksijen tüketiminde bir kayıp olduğu saptanmıştır. Dışarı verilen karbondioksit ise %17.7 daha azdır. (32) Son dönem böbrek hastalığı olan hastalar N95 solunum cihazı kullanımı sırasında incelendi. Bu hastaların arteryal(*) oksijen basıncı (PaO2) kontrollere göre önemli ölçüde azaldı ve solunum yan etkilerinde artış görüldü. (33) Hastaların %19'unda maske takarken çeşitli derecelerde hipoksemi(**) gelişti.
(*) Atardamar.
(**)Oksijen yetmezliği.
Sağlık çalışanlarının N95 maskeleri, grip virüsü barınma yönünden kişisel biyoaerosol(*) örnekleyicileri tarafından ölçüldü. (34) Ve 2015 grip sezonunda, acil servis sağlık çalışanlarının yüz maskelerinin %25'inde grip bulunduğu tespit edildi. (35)
(*) Bakteri, mantar, mantar sporları, virüsler ile polen ve onların bileşenlerini içeren biyolojik kökenli havadan kaynaklı tüm organik maddeler.
Cerrahi Maskelerin Riskleri.
Sağlık çalışanlarının cerrahi maskeleri de grip virüsü barınma yönünden kişisel biyoaerosol örnekleyicileri tarafından ölçüldü. (36)
Kullanılan tıbbi maskelerin dış yüzeyinde kendi kendine kontaminasyona (bulaşma) neden olabilecek çeşitli solunum patojenleri de bulundu. Daha uzun süre maske kullanımı ile riskin de yükseldiği saptandı. (37)
Cerrahi maskelerin bakteriyel kontaminasyon deposu olduğu da bulunmuştur. Bakterilerin kaynağı, ameliyathane ortamından ziyade cerrahların vücut yüzeyi olarak belirlenmiştir. (38) Cerrahların ameliyat için tepeden tırnağa önlük giydikleri göz önüne alındığında, bu bulgu özellikle maske takan meslekten olmayanlar için de önemli olmalıdır. Cerrahların koruyucu giysisine sahip olmayan sıradan insanlar, genellikle, kendi maskeleri üzerinde toplanacak bakterilere kaynak olarak hizmet edecek daha fazla açık vücut yüzeyine sahiptir.
Bez Maskelerin Riskleri
Bez maske takan sağlık çalışanları, dört haftalık sürekli iş başı kullanımından sonra, kontrollerle karşılaştırıldığında önemli ölçüde daha yüksek oranda grip benzeri hastalığa yakalanmıştır. (39)
Maske kullananlarda artan enfeksiyon oranı maske kullanımı sırasında bağışıklık fonksiyonunun zayıflamasına bağlı olabilir. Cerrahların 30 dakika kadar kısa ameliyatlardan sonra bile daha düşük oksijen doygunluğuna sahip oldukları bulunmuştur. (40) Düşük oksijen, hipoksiya-indükleyici faktör 1 alfa (HIF-1) indükler. (41) Bu da, CD4+ T-hücrelerini azaltarak düzenler. CD4+ T-hücreleri, viral bağışıklık için gereklidir. (42)
Maske Kullanımının Yararlarına Karşı Riskleri Tartma
Amerika Birleşik Devletleri 2020 yazında sık sık medya, siyasi liderler ve ünlüler tarafından teşvik edilen popüler maske kullanımının hızla artışını tecrübe ediyor. Ev yapımı ve mağazadan satın alınan bez maskeler ve cerrahi maskeler veya N95 maskeleri özellikle mağazalara ve kamuya açık diğer binalara girerken halk tarafından kullanılıyor. Bazen bandana veya eşarp da kullanılıyor. Yüz maskelerinin kullanımı, ister bez, ister cerrahi veya N95 olsun, aerosolize patojenlere karşı, bu makaledeki meta-analizlerden ve diğer çalışmalardan da görebileceğimiz gibi, zayıf bir engel oluşturarak, aerosolize patojenlerin çeşitli yönlerde başkalarına aktarılmasına ve kendi kendine kontaminasyona olanak sağlıyor.
Ayrıca maskelerin yeterli oksijen değişimi için gerekli hava giriş hacmini engellediğinin ve bunun da istenmeyen gözlemlenebilir fizyolojik etkilere yol açtığının da göz önünde bulundurulması gereklidir. Hatta daha yorucu aktiviteler bir yana, 6 dakikalık yürüyüşlerin bile dispne (solunum güçlüğü) ile sonuçlandığı görülmüştür. Normal fizyolojik süreçler için, tipik bir nefeste engellenmemiş oksijen hacmi yaklaşık 100 ml’dir. 100 ml oksijen, iletim için gerekli patojen hacmini büyük ölçüde aşmaktadır.
Yukarıda yer alan veriler, maskelerin patojenlere karşı etkili engellerden çok, normal solunumun tıkanma aracı olarak hizmet ettiğini göstermektedir. Bu nedenle, gerek yetişkinler gerekse çocuklar söz konusu olsun, maskelerin genel halk tarafından kullanılmaması gereklidir; patojenlere karşı profilaksi (*)olarak kullanım sınırlamaları da tıbbi ortamlarda değerlendirilmelidir.
(*) Hastalıktan korunma yöntemi.
İlgili araştırma, Colleen Huber tarafından 6 Temmuz 2020 tarihinde yayınlanmıştır. PrimaryDoctor.Org (Colleen Huber, Tempe, Arizona'da Naturopatik Tıp Doktorudur.)
https://www.primarydoctor.org/masks-not-effect
Ayrıca çevirisinden faydalandığımız https://www.sonsuzark.com/ da teşekkür ederiz.
Referanslar:
T Jefferson, M Jones, et al. Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses. MedRxiv. 2020 Apr 7. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.03.30.20047217v2 J Xiao, E Shiu, et al. Nonpharmaceutical measures for pandemic influenza in non-healthcare settings – personal protective and environmental measures. Centers for Disease Control. 26(5); 2020 May. https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/26/5/19-0994_article J Brainard, N Jones, et al. Facemasks and similar barriers to prevent respiratory illness such as COVID19: A rapid systematic review. MedRxiv. 2020 Apr 1. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.04.01.20049528v1.full.pdf L Radonovich M Simberkoff, et al. N95 respirators vs medical masks for preventing influenza among health care personnel: a randomized clinic trial. JAMA. 2019 Sep 3. 322(9): 824-833. https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2749214 J Smith, C MacDougall. CMAJ. 2016 May 17. 188(8); 567-574. https://www.cmaj.ca/content/188/8/567 F bin-Reza, V Lopez, et al. The use of masks and respirators to prevent transmission of influenza: a systematic review of the scientific evidence. 2012 Jul; 6(4): 257-267. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5779801/ J Jacobs, S Ohde, et al. Use of surgical face masks to reduce the incidence of the common cold among health care workers in Japan: a randomized controlled trial. Am J Infect Control. 2009 Jun; 37(5): 417-419. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19216002/ M Viola, B Peterson, et al. Face coverings, aerosol dispersion and mitigation of virus transmission risk. https://arxiv.org/abs/2005.10720, https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/2005/2005.10720.pdf S Grinshpun, H Haruta, et al. Performance of an N95 filtering facepiece particular respirator and a surgical mask during human breathing: two pathways for particle penetration. J Occup Env Hygiene. 2009; 6(10):593-603. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/15459620903120086 H Jung, J Kim, et al. Comparison of filtration efficiency and pressure drop in anti-yellow sand masks, quarantine masks, medical masks, general masks, and handkerchiefs. Aerosol Air Qual Res. 2013 Jun. 14:991-1002. https://aaqr.org/articles/aaqr-13-06-oa-0201.pdf C MacIntyre, H Seale, et al. A cluster randomized trial of cloth masks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ Open. 2015; 5(4) https://bmjopen.bmj.com/content/5/4/e006577.long N95 masks explained. https://www.honeywell.com/en-us/newsroom/news/2020/03/n95-masks-explained V Offeddu, C Yung, et al. Effectiveness of masks and respirators against infections in healthcare workers: A systematic review and meta-analysis. Clin Inf Dis. 65(11), 2017 Dec 1; 1934-1942. https://academic.oup.com/cid/article/65/11/1934/4068747 C MacIntyre, Q Wang, et al. A cluster randomized clinical trial comparing fit-tested and non-fit-tested N95 respirators to medical masks to prevent respiratory virus infection in health care workers. Influenza J. 2010 Dec 3. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1750-2659.2011.00198.x?fbclid=IwAR3kRYVYDKb0aR-su9_me9_vY6a8KVR4HZ17J2A_80f_fXUABRQdhQlc8Wo M Walker. Study casts doubt on N95 masks for the public. MedPage Today. 2020 May 20. https://www.medpagetoday.com/infectiousdisease/publichealth/86601 C MacIntyre, Q Wang, et al. A cluster randomized clinical trial comparing fit-tested and non-fit-tested N95 respirators to medical masks to prevent respiratory virus infection in health care workers. Influenza J. 2010 Dec 3. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1750-2659.2011.00198.x?fbclid=IwAR3kRYVYDKb0aR-su9_me9_vY6a8KVR4HZ17J2A_80f_fXUABRQdhQlc8Wo N Shimasaki, A Okaue, et al. Comparison of the filter efficiency of medical nonwoven fabrics against three different microbe aerosols. Biocontrol Sci. 2018; 23(2). 61-69. https://www.jstage.jst.go.jp/article/bio/23/2/23_61/_pdf/-char/en T Tunevall. Postoperative wound infections and surgical face masks: A controlled study. World J Surg. 1991 May; 15: 383-387. https://link.springer.com/article/10.1007%2FBF01658736 N Orr. Is a mask necessary in the operating theatre? Ann Royal Coll Surg Eng 1981: 63: 390-392. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2493952/pdf/annrcse01509-0009.pdf N Mitchell, S Hunt. Surgical face masks in modern operating rooms – a costly and unnecessary ritual? J Hosp Infection. 18(3); 1991 Jul 1. 239-242. https://www.journalofhospitalinfection.com/article/0195-6701(91)90148-2/pdf C DaZhou, P Sivathondan, et al. Unmasking the surgeons: the evidence base behind the use of facemasks in surgery. JR Soc Med. 2015 Jun; 108(6): 223-228. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4480558/ L Brosseau, M Sietsema. Commentary: Masks for all for Covid-19 not based on sound data. U Minn Ctr Inf Dis Res Pol. 2020 Apr 1. https://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/04/commentary-masks-all-covid-19-not-based-sound-data N Leung, D Chu, et al. Respiratory virus shedding in exhaled breath and efficacy of face masks Nature Research. 2020 Mar 7. 26,676-680 (2020). https://www.researchsquare.com/article/rs-16836/v1 S Rengasamy, B Eimer, et al. Simple respiratory protection – evaluation of the filtration performance of cloth masks and common fabric materials against 20-1000 nm size particles. Ann Occup Hyg. 2010 Oct; 54(7): 789-798. https://academic.oup.com/annweh/article/54/7/789/202744 S Bae, M Kim, et al. Effectiveness of surgical and cotton masks in blocking SARS-CoV-2: A controlled comparison in 4 patients. Ann Int Med. 2020 Apr 6. https://www.acpjournals.org/doi/10.7326/M20-1342 S Rengasamy, B Eimer, et al. Simple respiratory protection – evaluation of the filtration performance of cloth masks and common fabric materials against 20-1000 nm size particles. Ann Occup Hyg. 2010 Oct; 54(7): 789-798. https://academic.oup.com/annweh/article/54/7/789/202744 C MacIntyre, H Seale, et al. A cluster randomized trial of cloth masks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ Open. 2015; 5(4) https://bmjopen.bmj.com/content/5/4/e006577.long W Kellogg. An experimental study of the efficacy of gauze face masks. Am J Pub Health. 1920. 34-42. https://ajph.aphapublications.org/doi/pdf/10.2105/AJPH.10.1.34 M Klompas, C Morris, et al. Universal masking in hospitals in the Covid-19 era. N Eng J Med. 2020; 382 e63. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp2006372 E Person, C Lemercier et al. Effect of a surgical mask on six minute walking distance. Rev Mal Respir. 2018 Mar; 35(3):264-268. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29395560/ B Chandrasekaran, S Fernandes. Exercise with facemask; are we handling a devil’s sword – a physiological hypothesis. Med Hypothese. 2020 Jun 22. 144:110002. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32590322/ P Shuang Ye Tong, A Sugam Kale, et al. Respiratory consequences of N95-type mask usage in pregnant healthcare workers – A controlled clinical study. Antimicrob Resist Infect Control. 2015 Nov 16; 4:48. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26579222/ T Kao, K Huang, et al. The physiological impact of wearing an N95 mask during hemodialysis as a precaution against SARS in patients with end-stage renal disease. J Formos Med Assoc. 2004 Aug; 103(8):624-628. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15340662/ F Blachere, W Lindsley et al. Assessment of influenza virus exposure and recovery from contaminated surgical masks and N95 respirators. J Viro Methods. 2018 Oct; 260:98-106. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30029810/ A Rule, O Apau, et al. Healthcare personnel exposure in an emergency department during influenza season. PLoS One. 2018 Aug 31; 13(8): e0203223. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30169507/ F Blachere, W Lindsley et al. Assessment of influenza virus exposure and recovery from contaminated surgical masks and N95 respirators. J Viro Methods. 2018 Oct; 260:98-106. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30029810/ A Chughtai, S Stelzer-Braid, et al. Contamination by respiratory viruses on our surface of medical masks used by hospital healthcare workers. BMC Infect Dis. 2019 Jun 3; 19(1): 491. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31159777/ L Zhiqing, C Yongyun, et al. J Orthop Translat. 2018 Jun 27; 14:57-62. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30035033/ C MacIntyre, H Seale, et al. A cluster randomized trial of cloth masks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ Open. 2015; 5(4) https://bmjopen.bmj.com/content/5/4/e006577 A Beder, U Buyukkocak, et al. Preliminary report on surgical mask induced deoxygenation during major surgery. Neurocirugia. 2008; 19: 121-126. //scielo.isciii.es/pdf/neuro/v19n2/3.pdf D Lukashev, B Klebanov, et al. Cutting edge: Hypoxia-inducible factor 1-alpha and its activation-inducible short isoform negatively regulate functions of CD4+ and CD8+ T lymphocytes. J Immunol. 2006 Oct 15; 177(8) 4962-4965. https://www.jimmunol.org/content/177/8/4962 A Sant, A McMichael. Revealing the role of CD4+ T-cells in viral immunity. J Exper Med. 2012 Jun 30; 209(8):1391-1395. https://europepmc.org/article/PMC/3420330
BAHADIR ALPTEKİN 4 Yıl Önce
Bütün "masaları" bir bir devireceğiz !!! Ölürsek de dimdik öleceğiz !!! Yılmak yok !!! Görünmeyen askerler var !!! Korkmadan mücadeleye devam !!! 7 kıtayı yönetecek zekaya sahibim... En azından "ben" öyle hissediyorum... Mehmet Ceyhan, Fahrettin Koca... Başlangıç için iyidir... Sonra da DSÖ ofisi... Tatlı başlangıçlar yapacağız.... "Toparlanın, hiçbir yere gitmiyoruz..."